পাকিস্তান রাষ্ট্র সৃষ্টির মাত্র ১৮ দিনের মাথায় ১৯৪৭ সালের ১ সেপ্টেম্বর ঢাকায় প্রতিষ্ঠিত হয় সাহিত্য ও সাংস্কৃতিক সংগঠন তমদ্দুন মজলিশ। ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ের পদার্থ বিজ্ঞান বিভাগের অধ্যাপক আবুল কাশেম ছিলেন ভাষা আন্দোলনের সূচনাকারী। তাঁর সম্পাদনায় প্রকাশিত 'পাকিস্তানের রাষ্ট্রভাষা: বাংলা না উর্দু' শিরোনামের ঘোষনাপত্রে সর্বপ্রথম বাংলাকে রাষ্টভাষা করার প্রস্তাবনা দেওয়া হয়।
অধ্যাপক আবুল কাশেম বুঝতে পেরেছিলেন রাষ্ট্রভাষা প্রসঙ্গে পাকিস্তানের কেন্দ্রীয় সরকারের সঙ্গে বাংলার মানুষের সংগ্রাম অনিবার্য হয়ে উঠেছে। আন্দোলনের শুরুতে অধ্যাপক আবুল কাশেমের ১৯ নম্বর আজিমপুরের বাসভবনই ছিল তমদ্দুন মজলিসের অফিস।
এ প্রসঙ্গে অলি আহাদ তাঁর 'জাতীয় রাজনীতি: ১৯৪৫-৭৫ বইয়ে লিখেছেন, "ঢাকা বিশ্ববিদ্যালয়ের পদার্থ বিজ্ঞান এবং রসায়ন বিজ্ঞানের অধ্যাপকদ্বয় আবুল কাশেম ও নুরুল হক ভূঁইয়া ধূমায়িত অসন্তোষকে সাংগঠনিক রুপদানের প্রচেষ্টায় ১৯৪৭ সালের ১ সেপ্টেম্বর পাকিস্তান তমদ্দুন মজলিস গঠন করেন। নবগঠিত তমদ্দুন মজলিসই ভাষা-আন্দোলনের গোড়াপত্তন করে।"
Read more
আমাদের অল-ইন-ওয়ান মোবাইল অ্যাপের মাধ্যমে সীমাহীন শেখার সুযোগ উপভোগ করুন।
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
Lorem ipsum dolor, sit amet consectetur adipisicing elit. Ducimus nihil, quo, quis minus aspernatur expedita, incidunt facilis aliquid inventore voluptate dolores accusantium laborum labore a dolorum dolore omnis qui? Consequuntur sed facilis repellendus corrupti amet in quibusdam ducimus illo autem, a praesentium.
1 hour ago
1 x Application (74.31%) | 75.60ms |
1 x Booting (25.68%) | 26.13ms |
update `subjects` set `view_count` = `view_count` + 1, `subjects`.`updated_at` = '2025-04-17 19:08:49' where `id` = 15826
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `_lft`, `_rgt` from `subjects` where `id` = 15826 limit 1
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `parent_id`, `_lft`, `_rgt`, `show_content`, `num_of_mcq`, `num_of_written`, `des_added_by`, `des_updated_by`, `author_name`, `link_subject_id`, `sub_category_id`, `main_category_id`, `slug`, `meta_og_title`, `meta_keyword`, `meta_description`, `vote`, `view_count`, `icon`, `page_type`, `chapter_name` from `subjects` where (`subjects`.`_lft` between 17239 and 17240) and `subjects`.`deleted_at` is null
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `description`, `short_description`, `subject_id` from `subject_descriptions` where `subject_descriptions`.`subject_id` in (15826) and `subject_descriptions`.`deleted_at` is null
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `slug` from `sub_categories` where `sub_categories`.`id` in (4878) and `sub_categories`.`deleted_at` is null
Backtrace |
|
select `id`, `user_id`, `completeable_type`, `completeable_id`, `complete_progress`, `is_complete` from `completes` where `completes`.`completeable_id` in (15826) and `completes`.`completeable_type` = 'App\\Models\\Subject'
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `parent_id`, `_lft`, `_rgt`, `show_content`, `des_added_by`, `des_updated_by`, `author_name`, `link_subject_id` from `subjects` where `subjects`.`id` in (11221) and `subjects`.`deleted_at` is null
Backtrace |
|
select `id`, `description`, `short_description`, `subject_id` from `subject_descriptions` where `subject_descriptions`.`subject_id` in (11221) and `subject_descriptions`.`deleted_at` is null
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `avatar` from `users` where `users`.`id` in (33722) and `users`.`deleted_at` is null
Backtrace |
|
select * from (select `questions`.`id`, `questions`.`subject_id`, `questions`.`category_id`, `questions`.`sub_category_id`, `questions`.`board_exam_id`, `questions`.`passage_id`, `questions`.`question_type`, `questions`.`question`, `questions`.`is_duplicate`, `questions`.`status`, `questions`.`image`, `subjectables`.`subject_id` as `pivot_subject_id`, `subjectables`.`subjectable_id` as `pivot_subjectable_id`, `subjectables`.`subjectable_type` as `pivot_subjectable_type`, row_number() over (partition by `subjectables`.`subject_id` order by `questions`.`created_at` desc) as `laravel_row` from `questions` inner join `subjectables` on `questions`.`id` = `subjectables`.`subjectable_id` where `subjectables`.`subject_id` in (15826) and `subjectables`.`subjectable_type` = 'App\\Models\\Question' and `questions`.`status` = 'active' and `questions`.`deleted_at` is null) as `laravel_table` where `laravel_row` <= 5 order by `laravel_row`
Bindings |
|
Backtrace |
|
select * from `subjects` where `subjects`.`id` = 15826 and `subjects`.`deleted_at` is null limit 1
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `slug`, `parent_id`, `_lft`, `_rgt` from `subjects` where (17240 between `subjects`.`_lft` and `subjects`.`_rgt` and `subjects`.`id` <> 15826) and `subjects`.`deleted_at` is null order by `_lft` asc
Bindings |
|
Backtrace |
|
select * from `subjects` where `subjects`.`id` = 15826 and `subjects`.`deleted_at` is null limit 1
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `parent_id`, `_lft`, `_rgt`, `slug`, `meta_og_title`, `meta_keyword`, `meta_description` from `subjects` where `subjects`.`id` = 15824 and `subjects`.`deleted_at` is null limit 1
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `description`, `subject_id` from `subject_descriptions` where `subject_descriptions`.`subject_id` in (15824) and `subject_descriptions`.`deleted_at` is null
Backtrace |
|
select * from `mediables` where `mediable_type` = 'App\\Models\\Subject' and `mediable_id` in (15826)
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `videos`.`video_src_url`, `mediables`.`mediable_id` as `chapter_id` from `videos` inner join `mediables` on `mediables`.`mediable_id` = `videos`.`id` where `videos`.`id` = 0 and `videos`.`video_src` = 'youtube' and `videos`.`deleted_at` is null
Bindings |
|
Backtrace |
|
select `id`, `name`, `main_category_id`, `slug` from `subjects` where `id` <> 15826 and `parent_id` = 15824 and `main_category_id` = 3 and `subjects`.`deleted_at` is null limit 5
Bindings |
|
Backtrace |
|
select * from `package_plans` where `status` = 'active' and `package_plans`.`deleted_at` is null
Bindings |
|
Backtrace |
|
200
[]
[]
0 of 0array:21 [▼ "x-https" => array:1 [▶ 0 => "1" ] "cookie" => array:1 [▶ 0 => "XSRF-TOKEN=eyJpdiI6IkE4Tzh6WTZJWG5wWEhjNUVCazE3MWc9PSIsInZhbHVlIjoiWGVVbHFtcEU4QXppSFhCTGwvOUpPcXNxazVzS3JJa0xUMmlLMEtaY0dMU0JjbEtmOEczZmdJUXYrUVJvbUJUY3gxTHplaStwMlJyZTVreW1PZHY3K3BZU00rMWxscERoVE9uWnozT2NJNjdRTWlucVdJelRBbEF3SFZQNko5Q0IiLCJtYWMiOiJhYmViMzZkYmU2OTAwYjNhZjQ0ODYxYjdhNWNhNzJmMTIyYWEyNzg4NjUwMWE1NGFiMzZkZWQ4NWU1ZWRhNTNkIiwidGFnIjoiIn0%3D; satt_academy_session=eyJpdiI6IjF6V25DbHFha1FJSVNMVXJ2WHBOZUE9PSIsInZhbHVlIjoibnZCVjd1WDJLMDQwenFGN3VzeUp2L21YWk9oZGJRWFI0a3REVkROSSt4blBZanhJQkhHY1Q3a1hUSjNyQVFUSkhkNmxVbWJhVFNFMVNiQ1BXRHdWV3JHcDUyUXVpTENEMU56aU9kc3JQUG5nMklkU0dDZ0RLNzY5ZGNJZnJ0U3IiLCJtYWMiOiIxZDE2OGQxODZlYmVhZjQzMGQyODg0NzI3MTliNzllNmUzZDA0NjMwYzI3YzE3ZmU2Nzk1N2UzOWRjODkyMWY3IiwidGFnIjoiIn0%3D ◀XSRF-TOKEN=eyJpdiI6IkE4Tzh6WTZJWG5wWEhjNUVCazE3MWc9PSIsInZhbHVlIjoiWGVVbHFtcEU4QXppSFhCTGwvOUpPcXNxazVzS3JJa0xUMmlLMEtaY0dMU0JjbEtmOEczZmdJUXYrUVJvbUJUY3gxTHpla ▶" ] "sec-fetch-dest" => array:1 [▶ 0 => "document" ] "sec-fetch-user" => array:1 [▶ 0 => "?1" ] "sec-fetch-mode" => array:1 [▶ 0 => "navigate" ] "sec-fetch-site" => array:1 [▶ 0 => "none" ] "accept" => array:1 [▶ 0 => "text/html,application/xhtml+xml,application/xml;q=0.9,image/avif,image/webp,image/apng,*/*;q=0.8,application/signed-exchange;v=b3;q=0.7" ] "user-agent" => array:1 [▶ 0 => "Mozilla/5.0 AppleWebKit/537.36 (KHTML, like Gecko; compatible; ClaudeBot/1.0; +claudebot@anthropic.com)" ] "upgrade-insecure-requests" => array:1 [▶ 0 => "1" ] "sec-ch-ua-platform" => array:1 [▶ 0 => ""Windows"" ] "sec-ch-ua-mobile" => array:1 [▶ 0 => "?0" ] "sec-ch-ua" => array:1 [▶ 0 => ""HeadlessChrome";v="129", "Not=A?Brand";v="8", "Chromium";v="129"" ] "cache-control" => array:1 [▶ 0 => "no-cache" ] "pragma" => array:1 [▶ 0 => "no-cache" ] "x-real-ip" => array:1 [▶ 0 => "3.143.203.155" ] "x-forwarded-server" => array:1 [▶ 0 => "debugerror.xyz" ] "x-forwarded-proto" => array:1 [▶ 0 => "https" ] "x-forwarded-port" => array:1 [▶ 0 => "443" ] "x-forwarded-host" => array:1 [▶ 0 => "debugerror.xyz" ] "x-forwarded-for" => array:1 [▶ 0 => "3.143.203.155" ] "host" => array:1 [▶ 0 => "debugerror.xyz" ] ]
0 of 0array:2 [▼ "XSRF-TOKEN" => "WRWkvriNUUXkzEBx3CdqncMYTinprfOAiMmhrfBf" "satt_academy_session" => "qZrFNNq0wdzmfWf1O1CrgkvrzzP7O7rDaFvz7CzJ" ]
0 of 0array:7 [▼ "content-type" => array:1 [▶ 0 => "text/html; charset=UTF-8" ] "cache-control" => array:1 [▶ 0 => "no-cache, private" ] "date" => array:1 [▶ 0 => "Thu, 17 Apr 2025 13:08:49 GMT" ] "x-ratelimit-limit" => array:1 [▶ 0 => "60" ] "x-ratelimit-remaining" => array:1 [▶ 0 => "42" ] "set-cookie" => array:2 [▶ 0 => "XSRF-TOKEN=eyJpdiI6Iktqc2ExZWR4TVdXSXRwWGNPWENUV1E9PSIsInZhbHVlIjoicElkVmpvZ015M1VjckRXVEx2Q2o2aDVhYmJjNDlTeXc3MDlLR2gwZC9zWC9hanE0b2x2M3ZGVkhlZGVaTUV0QnFGaVFvOHVONmhQYTdHUno1eWZha0N3ZWNLYzFZNWU5KzgveFdwT1ozSUZtcTdKUlhIZk5BK29QWmMyTTdNZVIiLCJtYWMiOiJkMWUyOTFiODQ2MzAzNGM5ZTAxOTAyMjNiMmJiYTY0NTFmNTYyNjg1OGIyZDU0MTgzNTYxNzk0YjZkY2MzNmNlIiwidGFnIjoiIn0%3D; expires=Fri, 18 Apr 2025 13:08:49 GMT; Max-Age=86400; path=/; secure ◀XSRF-TOKEN=eyJpdiI6Iktqc2ExZWR4TVdXSXRwWGNPWENUV1E9PSIsInZhbHVlIjoicElkVmpvZ015M1VjckRXVEx2Q2o2aDVhYmJjNDlTeXc3MDlLR2gwZC9zWC9hanE0b2x2M3ZGVkhlZGVaTUV0QnFGaVFvO ▶" 1 => "satt_academy_session=eyJpdiI6IndFMFRJZ0laRVcwNWRjWUtUbGNOVGc9PSIsInZhbHVlIjoidTFYSWlZRUQxQUowVllJam1mTzhsd0thd09ucnlENlFLVXVoWnRmU3dvV29WNEZQTXE4MVdnZkJyYitNWUJLSGJoQmhiQkEwQXFxQU1XQTFESnloRDhBSXZyY3dndEt0YThHREVtOXo1dFROcENRSmhORHBwUmYwY0FTQTNsQWMiLCJtYWMiOiJiN2VjYTYxODc3MDQ4ZGVmZWMzYjY0OTJhYWE4NzhjNjU4MTQ3N2M1MTc4YzgzM2FhMWM0YmVjMjdmNGMyYmI1IiwidGFnIjoiIn0%3D; expires=Fri, 18 Apr 2025 13:08:49 GMT; Max-Age=86400; path=/; secure; httponly ◀satt_academy_session=eyJpdiI6IndFMFRJZ0laRVcwNWRjWUtUbGNOVGc9PSIsInZhbHVlIjoidTFYSWlZRUQxQUowVllJam1mTzhsd0thd09ucnlENlFLVXVoWnRmU3dvV29WNEZQTXE4MVdnZkJyYitNWUJ ▶" ] "Set-Cookie" => array:2 [▶ 0 => "XSRF-TOKEN=eyJpdiI6Iktqc2ExZWR4TVdXSXRwWGNPWENUV1E9PSIsInZhbHVlIjoicElkVmpvZ015M1VjckRXVEx2Q2o2aDVhYmJjNDlTeXc3MDlLR2gwZC9zWC9hanE0b2x2M3ZGVkhlZGVaTUV0QnFGaVFvOHVONmhQYTdHUno1eWZha0N3ZWNLYzFZNWU5KzgveFdwT1ozSUZtcTdKUlhIZk5BK29QWmMyTTdNZVIiLCJtYWMiOiJkMWUyOTFiODQ2MzAzNGM5ZTAxOTAyMjNiMmJiYTY0NTFmNTYyNjg1OGIyZDU0MTgzNTYxNzk0YjZkY2MzNmNlIiwidGFnIjoiIn0%3D; expires=Fri, 18-Apr-2025 13:08:49 GMT; path=/; secure ◀XSRF-TOKEN=eyJpdiI6Iktqc2ExZWR4TVdXSXRwWGNPWENUV1E9PSIsInZhbHVlIjoicElkVmpvZ015M1VjckRXVEx2Q2o2aDVhYmJjNDlTeXc3MDlLR2gwZC9zWC9hanE0b2x2M3ZGVkhlZGVaTUV0QnFGaVFvO ▶" 1 => "satt_academy_session=eyJpdiI6IndFMFRJZ0laRVcwNWRjWUtUbGNOVGc9PSIsInZhbHVlIjoidTFYSWlZRUQxQUowVllJam1mTzhsd0thd09ucnlENlFLVXVoWnRmU3dvV29WNEZQTXE4MVdnZkJyYitNWUJLSGJoQmhiQkEwQXFxQU1XQTFESnloRDhBSXZyY3dndEt0YThHREVtOXo1dFROcENRSmhORHBwUmYwY0FTQTNsQWMiLCJtYWMiOiJiN2VjYTYxODc3MDQ4ZGVmZWMzYjY0OTJhYWE4NzhjNjU4MTQ3N2M1MTc4YzgzM2FhMWM0YmVjMjdmNGMyYmI1IiwidGFnIjoiIn0%3D; expires=Fri, 18-Apr-2025 13:08:49 GMT; path=/; secure; httponly ◀satt_academy_session=eyJpdiI6IndFMFRJZ0laRVcwNWRjWUtUbGNOVGc9PSIsInZhbHVlIjoidTFYSWlZRUQxQUowVllJam1mTzhsd0thd09ucnlENlFLVXVoWnRmU3dvV29WNEZQTXE4MVdnZkJyYitNWUJ ▶" ] ]
0 of 0array:3 [▼ "_token" => "WRWkvriNUUXkzEBx3CdqncMYTinprfOAiMmhrfBf" "_previous" => array:1 [▶ "url" => "https://debugerror.xyz/admission/%E0%A6%86%E0%A6%AC%E0%A7%81%E0%A6%B2-%E0%A6%95%E0%A6%BE%E0%A6%B6%E0%A7%87%E0%A6%AE-49825" ] "_flash" => array:2 [▶ "old" => [] "new" => [] ] ]